Η περιήγηση στους εύφορους πεδινούς τόπους της αρχαίας Τεγέας, μας οδηγεί στα μονοπάτια μιας κραταιάς αρκαδικής πόλης – κράτους που στα χρόνια της ακμής της καταλάμβανε το νότιο τμήμα της ανατολικής Αρκαδίας. Οικιστής της πόλης της Τεγέας, σύμφωνα με το μύθο, υπήρξε ο Άλεος, ο οποίος ήταν και ο θεμελιωτής του περίφημου ιερού της Αλέας Αθηνάς στην περιοχή. Ετυμολογικά η ονομασία Τεγέα έχει σχέση με το τέγος, που σημαίνει στέγη. Ήταν δηλαδή πόλη στεγασμένη, περιφραγμένη. Η Τεγέα γνώρισε άνθηση και οικονομική ανάπτυξη κατά τη ρωμαϊκή αυτοκρατορική περίοδο. Κατά τους βυζαντινούς χρόνους, γύρω στον 8ο – 9ο αιώνα μ.Χ., η Τεγέα μετονομάσθηκε σε Αμύκλιον, φέρνοντας και το παρεφθαρμένο όνομα Νύκλι.

Η Τεγέα μαζί με την Μαντινεία ήταν οι δύο σπουδαιότερες πόλεις της Αρκαδίας κατά την αρχαιότητα. Οι αρχαίοι μύθοι θέλουν την Τεγέα να παίρνει μέρος στην Αργοναυτική εκστρατεία και στον πόλεμο της Τροίας με αρχηγό τον βασιλιά Αγαπήνορα.

Ο Παν, η θεά Αλέα, η ποιήτρια Αννύτη, ο ιστορικός Αρίαιθος, η Διοτίμα, πρόσωπα μυθικά ή υπαρκτά επηρέασαν τη ζωή & τη δράση των Τεγεατών στη μεγάλη ιστορική τους πορεία.

Οι Τεγεάτες διακρίθηκαν σαν ιδρυτές αποικιών όπως στην Kρήτη, στην Κύπρο και αλλού.

Μια μακροχρόνια πορεία, σημαδεμένη από εσωτερική & εξωτερική μετανάστευση, γεμάτη από σκληρούς αγώνες για επικράτηση, πρόοδο & επιβίωση.

Ως οικισμός με πολεοδομική οργάνωση, η αρχαία Τεγέα συγκροτείται αρκετά νωρίς. Η πολιτική αυτή εξέλιξη αποτέλεσε προϊόν ενός συνοικισμού των κωμών (χωριών), στις οποίες ήταν διεσπαρμένοι οι Τεγεάτες. Το τείχος της πόλης – του οποίου μόνο λίγα τμήματα έχουν εντοπισθεί σε παλαιότερες ανασκαφές – είχε σχήμα ωοειδές, περίμετρο 5.500μ. και έφερε πέντε πύλες. Περιελάμβανε τα σημερινά χωριά Αλέα, Επισκοπή και τμήμα του Σταδίου και είχε ανεγερθεί σε επίπεδη, πεδινή έκταση. Στο κέντρο του οχυρωματικού περιβόλου, στη θέση που είναι γνωστή ως «Παλαιά Επισκοπή» εντοπίζεται η αγορά, το πολιτικό, θρησκευτικό και πολιτιστικό κέντρο της αρχαίας Τεγέας. Σε αυτό το αρχαιολογικό πάρκο, συναντά κανείς τμήμα του θεάτρου της αρχαίας πόλης, κάτω από την εκκλησία της Κοίμησης της Θεοτόκου. Το μνημείο έγινε με χορηγία του βασιλιά Αντιόχου Γ’ του Επιφανούς το 174 π.Χ. Δυτικά του θεάτρου μπορούμε να περιηγηθούμε στον περιφραγμένο αρχαιολογικό χώρο με τα κατάλοιπα τρίκλιτης παλαιοχριστιανικής βασιλικής και λιγοστά υπολείμματα από το ανατολικό όριο της αγοράς της αρχαίας πόλης.

Το εντυπωσιακό πάρκο της Παλαιάς Επισκοπής κρύβει μέσα εκτός από σαγηνευτική φυσική ομορφιά, πολλά απομεινάρια κάθε ιστορικής περιόδου. Πάνω στο αρχαίο θέατρο, κτίστηκε ο βυζαντινός ναός της Κοίμησης της Θεοτόκου, ο οποίος αποτέλεσε τον μητροπολιτικό ναό της Επισκοπής Αμυκλών. Στη σημερινή της μορφή η εκκλησία κτίστηκε το 1888, σε σχέδια του Τσίλερ και κοσμήθηκε με εξαίρετες τοιχογραφίες του Α. Αστεριάδη. Απέναντι από τη δυτική είσοδο της εκκλησίας, συστάδες ψηλόκορμων δέντρων οδηγούν στα λιγοστά ερειπωμένα τείχη του Νικλίου και στη μαρμάρινη στήλη που έχει αφιερωθεί στους Ολυμπιακούς Αγώνες και στην πρώτη λαμπαδηδρομία για την Ολυμπιάδα του Βερολίνου (1936). Νοτιοδυτικά του άλσους, στην παλαιά Οικοκυρική Σχολή, έχει οργανωθεί ένα από τα καλύτερα Λαογραφικά Μουσεία της Αρκαδίας.

Στις αίθουσες του Λαογραφικού μουσείου ο επισκέπτης βλέπει να ξετυλίγεται μπροστά του ολόκληρος ο πολιτισμός και ο καθημερινός τρόπος ζωής της αγροτικής Τεγέας, μέσα από τα διάφορα αντικείμενα – εκθέματα, που αποτελούν έναν θησαυρό μνήμης. Στεγάζονται οι αναμνήσεις μιας άλλης εποχής, μέσα από τις οποίες ζωντανεύει η νεότερη κληρονομιά της Τεγέας.

Το πιο ξακουστό, όμως, μνημείο της αρχαίας πόλης της Τεγέας είναι ο ναός της Αλέας Αθηνάς στην Αλέα. Τα αρχιτεκτονικά σχέδια του κλασικού ολομάρμαρου ναού οφείλονται σε έναν από τους γνωστότερους γλύπτες της αρχαιότητας, τον Πάριο Σκόπα. Ο Παυσανίας επισημαίνει ότι υπερέχει από τους άλλους ναούς της Πελοποννήσου στην όλη κατασκευή και το μέγεθος. Η εξωτερική μορφή του ναού ήταν αρκετά λιτή, με εξαίρεση τις γλυπτές συνθέσεις των αετωμάτων, οι οποίες αντλούν το θεματολόγιό τους από τοπικούς θρύλους. Γύρω και έξω από την πόλη βέβαια, στην ευρύτερη επικράτεια της αρχαίας Τεγεάτιδος, υπήρχαν πολλά ακόμη ιερά και τόποι λατρείας, οι οποίοι γνώρισαν μεγάλη ακμή κατά την αρχαιότητα. Δύο από αυτούς είναι ο ναός της Αρτέμιδος Κνακεάτιδος στη θέση «Ψηλή Κορφή» πάνω από το χωριό Μαυρίκι καθώς και το αγροτικό Ιερό Δήμητρας και Κόρης στον οικισμό Άγιος Σώστης Τεγέας. Αρχαία φυλάκια σε υψώματα των χωριών της Τεγέας, καθώς και κατάλοιπα διαφόρων άλλων αρχαιοτήτων, συνθέτουν το παζλ της αρχαίας Τεγέας, αδιαμφισβήτητοι μάρτυρες μιας άλλης εποχής.

Σήμερα, με τον όρο Τεγέα προσδιορίζεται η μεγάλη γεωγραφική έκταση της πεδιάδας, η οποία βρίσκεται στην ανατολική πλευρά του οροπεδίου της Μαντινείας, σε απόσταση 8χλμ από την πόλη της Τρίπολης και περιλαμβάνει συνολικά 16 χωριά: Αλέα, Βουνό, Γαρέα, Επισκοπή, Καμάρι, Κάνδαλος, Κερασίτσα, Λιθοβούνια, Μαγούλα, Μανθυρέα, Μαυρίκι, Ρίζες, Στάδιο, Στρίγκου, Τζίβα και Ψηλή βρύση. Η περιοχή είναι κατ’ εξοχήν αγροτική. Ο κάμπος της είναι από τους πιο εύφορους της Αρκαδίας, γεμάτος περιβόλια, κήπους, αμπελώνες και χωράφια με καλλιέργειες. Γόνιμη η γη αυτού του τόπου, «γη της επαγγελίας» για την Αρκαδία, καλλιεργείται από τους κατοίκους της, παράγοντας εξαιρετικά μήλα, αχλάδια, βύσσινα, κεράσια, πατάτες και κηπευτικά από τα οποία ξεχωρίζουν τα μυρωδάτα σκόρδα. Την εποχή της άνοιξης, η περιπλάνηση στους χωματόδρομους του κάμπου αποτελεί ξεχωριστή εμπειρία γιατί οι ανθισμένες μηλιές και κερασιές κάνουν πανέμορφο το τοπίο που μοσχοβολά με τις ευωδιές των λουλουδιών τους. Στην πλατεία των χωριών της Τεγέας ο επισκέπτης συναντά μεγαλόπρεπες εκκλησίες, καθεμιά από τις οποίες κρύβει και την δική της ιστορία. Στην περιοχή της Τεγέας σε υψόμετρο 650μ βρίσκεται η λίμνη Τάκα, η οποία αποτελεί σημαντικό υδροβιότοπο της Πελοποννήσου με πτηνά και ψάρια. Παράλληλα αποτελεί έναν σημαντικό πάροχο νερού για τις καλλιέργειες του Τεγεατικού πεδίου. Οι θρησκευτικές εορτές καθ’ όλη την διάρκεια του έτους καθώς και η μεγάλη εμποροπανήγυρη που πραγματοποιείται την περίοδο του Δεκαπενταύγουστου στο χώρο της Παλαιάς Επισκοπής αποτελούν ευρέως γνωστά γεγονότα για την περιοχή και όχι μόνο.

Σημείο αναφοράς για την περιοχή της Τεγέας αποτελεί το Αρχαιολογικό Μουσείο Τεγέας, το οποίο αποπερατώθηκε το 1909. Το 2005 και 2013 εντάχθηκε σε ευρωπαϊκά επιχειρησιακά προγράμματα και επιτεύχθηκε η κτιριολογική αναβάθμισή του και εν συνεχεία η επανέκθεσή του. Πλέον αποτελεί ένα σύγχρονο μουσείο πρότυπο, το οποίο συνδυάζει με τρόπο έξυπνο τα εκθέματα με τα ψηφιακά μέσα που διαθέτει, αλλάζοντας τελείως την παλιά του εικόνα. Το εκθεσιακό πρόγραμμα του Μουσείου αφηγείται την ιστορία της γέννησης και εξέλιξης της ισχυρότερης πόλης της αρχαίας Αρκαδίας, της Τεγέας. Στο επίκεντρο βρίσκονται τα ιερά και δη το ιερό της Αθηνάς Αλέας. Το 2016 το Μουσείο έλαβε ειδικό έπαινο στον θεσμό των Ευρωπαϊκών βραβείων Μουσείου της χρονιάς.

Στην πλατεία του χωριού Στάδιο δεσπόζει η μητροπολιτική εκκλησία του Αγίου Δημητρίου και δίπλα το κτήριο Α του Πολιτιστικού Κέντρου του Κοινωφελούς Ιδρύματος Μιχαήλ Ν. Στασινόπουλος – ΒΙΟΧΑΛΚΟ. Το Πολιτιστικό Κέντρο στεγάζεται σε τρία κτίρια, λιτής μορφής, και αποτελεί εστία πολιτισμού για όλη την περιοχή της Τεγέας.